Maart | Oplossingsgericht werken
Oplossingsgericht werken klinkt misschien in eerste instantie dat jij als professionals allemaal oplossingen aandraagt bij de cliënt. Niets is minder waar: De cliënt is de expert!
Oplossingsgericht werken is gericht op het aanpakken van verandering en het stellen van doelen.
Hieronder geven we je verschillende handvatten om;
- Oplossingsgericht werken met je cliënt
- Zélf oplossingsgericht werken
1. Oplossingsgericht werken met je cliënt
Er zijn verschillende technieken die je kunt toepassen in gespreksvoering. Hieronder vind je handvatten om op een laagdrempelige manier oplossingsgericht werken toe te passen in je gesprekken.
“Leiden van achteren” is een krachtige gesprekstechniek binnen het oplossingsgericht werken die de nadruk legt op het feit dat de cliënt of gesprekspartner de expert is in zijn of haar eigen leven. Het is een benadering waarbij de gespreksleider, coach of hulpverlener de leiding neemt door het gesprek te sturen zonder oplossingen op te dringen of te dicteren wat de cliënt moet doen.
Uitgangspunten / grondhouding bij oplossingsgerichte gespreksvoering
- Als iets goed genoeg werkt, verander het dan niet.
- Als iets werkt, doe er dan meer van.
- Als iets niet werkt, doe dan wat anders.
- Stap-voor-stap: streef naar kleine stappen in de richting van de oplossing. Kleine stapjes kunnen een groot verschil maken.
- Zoek naar uitzonderingen: wanneer treedt het probleem niet of in mindere mate op?
- Zoek naar sterktes.
- Mensen zijn competent. Iedereen beschikt over bronnen en kwaliteiten om zijn problemen op te lossen.
- Focus op de toekomst: stel dat je dit probleem niet meer hebt, wat is er dan anders?
De 4 oplossingsgerichte basisvragen
- Waar hoop je op?
- Welk verschil zal dat maken?
- Wat werkt?
- Wat zal jouw volgende stapje zijn?
Waar hoop je op?
- Hoopvolle mensen hebben duidelijkere doelen dan niet-hoopvolle mensen.
- Ze hebben ook een helderder beeld van de wegen om hun doel te bereiken.
- Én ze hebben zelf het idee dat ze er iets aan kunnen doen om dichter bij het doel te komen.
- Vragen naar hoop is een andere vraag dan vragen naar verwachtingen.
Welk verschil zal dat maken?
- De vraag nodigt uit om de gewenste toekomst te beschrijven.
- Je vraagt naar positieve verschillen.
- Het woord ‘anders’ komt in de vragen terug.
- Vragen naar uitzonderingen op het probleem in het heden of verleden
Wat werkt?
- De vraag naar wat er al wel is.
- Wat al wel lukt.
Wat zal jouw volgende stapje zijn?
- Daagt uit tot nadenken over wat de ander zelf kan doen.
Disclaimer
Grenzen aan hulpverlening: Het is belangrijk om de grenzen van oplossingsgericht werken te begrijpen. Niet alle problemen kunnen oplossingsgericht worden aangepakt, en (ambulante) zorgmedewerkers moeten zich bewust zijn van wanneer andere benaderingen nodig zijn.
Complexe systemische problemen: Oplossingsgericht werken is bij uitstek geschikt voor problemen op individueel of relationeel niveau. Bij complexe systemische problemen binnen gezinnen of organisaties zijn mogelijk andere benaderingen, zoals systeemtherapie, meer geschikt.
Gebrek aan capaciteit of motivatie van de cliënt: Als de cliënt niet over de nodige capaciteit of motivatie beschikt om actief deel te nemen aan oplossingsgericht werken, kunnen de resultaten beperkt zijn
2. Zelf oplossingsgericht werken
Drie technieken vanuit oplossingsgericht werken om toe te passen in je werk:
5 kapstok vragen
- Probleem – Wat is lastig?/ Waar heb je last van/wat vind je moeilijk? Hoe is dit een probleem voor de jou?/Wat betekent dat?/Wat wil je bespreken?
- Wens – Wat is de wens?/ Wat zou je graag willen bereiken?/ Wat wil je leren of beter kunnen?/ Wat moet er volgens jou gebeuren?
- Eerdere successen – Wat gaat er al goed?/ Wat lukt al wel? Heb je een eerdere situatie waarin het wel lukte?/Wat deed je toen?
- Vooruitgang – Hoe ziet de volgende stap eruit?/ Wat zou een klein stapje voorwaarts zijn?/ Waaraan zal jij merken dat het beter gaat?/ Waaraan zou de ander merken dat het beter gaat?/ Wat is er dan anders?/ Welk verschil maakt dat?
- Support – Wat is nodig om een volgende stap te maken?/ Wie of wat zou kunnen helpen om een volgende stap te maken?/Wat vraag je dan aan de ander De Cirkeltechniek Wat zet je al in / hoe doe je… al succesvol? (binnencirkel) Welke vooruitgang wil je nog meer bij jezelf zien? Wat wil je hier nog meer van in kunnen zetten? (buitencirkel) Wat wil je als eerste van buiten naar binnen halen? Wat is de eerste stap die je hierin wilt gaan zetten? Wat ga je dan doen? Hoe ziet dat eruit? Wie of wat kan jou hierbij support geven en hoe
Werken met schaalwandelen
- Huidige positie: Welk cijfer geef je ‘X’ op dit moment op een schaal van 0-10? (het platform’) Wat zit er tussen de 0 en het huidige cijfer? Wat heeft er al gewerkt? (Het gaat om oplossingen, hulpmiddelen, succesjes en bruikbare omstandigheden)
- Eerder succes: Wanneer ging het al beter? En welk cijfer hoort daarbij? (ook hier gaat het om successen, oplossingen, omstandigheden en hulpmiddelen) Wat ging er al beter? Hoe zag dat er uit? Wat was jouw aandeel daarin? Wat was er in je omgeving? Etc.
- Gewenste situatie: Hoe wil je dat het wordt? Hoe ziet de 10 eruit? Wat is er dan, wat doe jij dan, hoe doe jij dat, met wie? Wat merken anderen daarvan?
- Eén stapje hoger: Wat zou een eerste stap kunnen zijn die je vanuit het nu kunt zetten op weg naar de 10? Welk stapje voorwaarts is nu al haalbaar? Wat ga je doen, hoe doe je dat, hoe ziet dat eruit, etc.
3. Wil je je nog verder verdiepen in Oplossingsgericht werken?
- De Podcast voor luie hulpverleners
- Oplossingsgericht aan de slag met kinderen en jongeren – Corry Wolters
- Handboek oplossingsgericht werken meteen lichtverstandelijke beperkte cliënten – J. Roeden en F. Bannink
- Oplossingsgerichte vragen – Frederike Bannink • Oplossingsgericht aan de slag met mensen met autisme – Els Mattelin
*Informatie met dank aan de training oplossingsgericht werken van De Kerngroep.
